Müşterilerinize e-Fatura kesin, iş ortaklarınızdan e-Fatura alın ve tüm süreci her an her yerden yönetin.
Özgün bir eser ortaya konulduğunda, bu eserin kopyalanması ve izinsiz bir şekilde çoğaltılıp satılması gibi durumlarla karşılaşılabilir. Dolayısıyla bir fikrin veya bu fikre bağlı eserin hak ihlallerine karşı korunması oldukça önemlidir. Bu korunma, genellikle telif hakkı ile sağlanır. Peki, fikri eser ve ürün sahiplerini koruyan telif hakkı nedir ve telif hakkı nasıl alınır?
Telif Hakkı Nedir?
Telif hakkı; kişi, grup veya kurumların fikri nitelik taşıyan üretimlerine dair haklarını ifade eden bir terimdir. Fikri emeğe dayalı her türlü eser ve ürün, telif hakkına konu edilebilir. Telif hakkı, hak sahibinin söz konusu eseri üretmiş olduğunu gösterir. Aynı zamanda telif hakkı, ilgili eseri yayma, dağıtma, çoğaltma ve sergileme gibi hakları da eseri üretene verir.
Telif hakkı, özel bir anlaşma, sözleşme veya hukuki tescil gerektirmeyen doğal bir haktır. Yani kişi bir eser ürettiği takdirde telif hakkı da otomatik olarak doğar. Aynı şekilde hukuki süreçlerde de kişi hakkını resmi olarak savunabilir. Çünkü bu hak, telif hakkı yasaları ile korunur. Ülkemizde geçerli olan telif hakkı kanunu ise 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’dur.
Telif hakkı konusunda bilinmesi gereken en önemli detaylardan biri ise söz konusu eserin somut olarak yaratılmış olma gerekliliğidir. Yani üretime geçirilmemiş bir fikrin telif hakkı yoktur. Aynı şekilde eserin bir yaratıcılık niteliği taşıması ve başka bir yerden kopyalanmayıp orijinal olarak üretilmiş olması da şarttır.
Telif Hakkının Önemi
Telif hakkı doğal olarak ortaya çıkan ve yasalarla korunan bir hak olsa da bu hakkı resmileştirmek de oldukça önemlidir. Telif hakkının önemi ise bir kişi veya kurumun, söz konusu fikir ürünü ve eserleri üzerindeki hakkının, resmi olarak kolayca kanıtlanmasını sağlamasıdır. Örneğin uluslararası alanda alınan haklar için telif hakkı simgesi de sıkça kullanılır. “Copyright” adıyla bilinen bu simge, bir yuvarlak içerisindeki “c” harfinden oluşur.
Telif hakkının resmi olarak alınması, hak sahibinin her duruma karşı hukuki korumaya sahip olmasını sağlar. Olası bir anlaşmazlık veya hak ihlalinde süreç daha kısa zamanda sonuçlanır. Ayrıca telif hakkı resmi olarak alınmış ürün ve eserlerle ilgili hak ihlali riski de önemli ölçüde azalır. Kurum olarak üretilen bir eser söz konusuysa, telif hakkı almak marka imajı için de önemlidir.
Telif Hakkının Sağladığı Avantajlar Nelerdir?
Telif hakkı, hak sahibine başta hukuki olmak üzere pek çok avantaj sağlar. Örneğin üretilen eserden para kazanılabilmesi de telif hakkıyla ilişkilidir. Telif hakkının bazı avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:
-
Eserin izinsiz bir şekilde kopyalanmasını, kullanılmasını ve sergilenmesini yasaklar.
-
Eserin çoğaltılmasını ve dağıtılmasını engeller.
-
Eseri satma ve eser üzerinden para kazanma hakkını eseri üreten kişiye verir.
-
Telif hakkı kısıtlaması sayesinde eserin tüm kontrolünü eser sahibine verir.
-
Eser üzerinde değişiklik yapılmasına ve eserin bir başkasının adı ile yayımlanmasına izin vermez.
-
Olası bir hak ihlalinde hukuki üstünlüğü eser sahibine verir.
Telif Hakkı Almak için Nereye ve Nasıl Başvuru Yapılır?
Telif hakkı almak, bazı istisnalar dışında yasal olarak zorunlu bir işlem değildir. Kanunda belirtilen fikri çaba ve orijinallik gibi şartları taşıyan her eser, üretildiği andan itibaren sahibine bu hakkı tanır. Fakat yine de hukuksal süreçleri kolaylaştırmak ve eseri daha güvenli bir şekilde koruyabilmek adına, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğüne isteğe bağlı telif hakkı başvurusu yapılabilir.
Başvuru süreci, söz konusu eserin niteliğine bağlı olarak değişir. Edebiyat eserleri ile sinema ve müzik eserlerinin telif süreci farklıdır. Bu noktada Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında bir zorunluluk bulunduğunun da altını çizmeliyiz. Sinema ve müzik eserlerinde, bu eserlerin yayın ve dağıtımını yapan kurumların, söz konusu eserle ilgili telif hakkını alma zorunlulukları vardır.
İsteğe bağlı telif hakkı almak için Telif Hakları Genel Müdürlüğüne başvuru yapılması gerekir. Fakat başvurular, sadece Ankara’da bulunan müdürlük üzerinden kabul ediliyor. Bu nedenle başvurunun doğrudan Ankara müdürlüğüne yapılması gerekiyor. Ama bu süreçte bizzat Ankara’ya gitme zorunluluğu bulunmuyor. Başvurular, posta yoluyla da yapılabiliyor.
Telif Hakkı Nasıl Alınır?
İsteğe bağlı telif hakkı, gerekli belgelerin müdürlüğe gönderilerek başvuru yapılmasıyla alınır. Gerekli belgelerden biri telif hakkı sözleşmesi iken diğeri, eserin bir örneğidir. Bu nedenle eserin somut bir formata sahip olması gerekir. Edebi eserler yazılı belge ile, müzik ve film gibi eserler ise harici bir disk ile gönderilebilir. Aynı şekilde bir bilgisayar programının kodlarına ait telif hakkı başvurularında da bu kodların bir kısmını içeren CD veya USB bellek talep edilir.
Başvurudan bir süre sonra telif hakkı başvuru sonucu eser sahibine bildirilir. Böylece eser sahibi telif hakkı belgesine sahip olur. Bu aşamadan sonra telife konu olan eserle ilgili hak ihlallerinde telif hakkı sorgulama süreci daha pratik bir hale gelir.
Telif Hakkı Örnekleri
Yasal sahiplik doğuran çok sayıda fikri ürün ve eser vardır. Bir eserin sahibine bu hakkın tanınabilmesi için, yasalarda belirtilen telif hakkı türlerinden birinin üretilmiş olması gerekir. Buna göre telif hakkı örneği olarak gösterebileceğimiz ürün ve eserler şu şekildedir:
1. Müzik Eserleri: Şarkılar, şarkı sözleri, besteler ve üretilen müziğe ait notalar.
2. Edebiyat Eserleri: Hikâye, roman, şiir, deneme ve makaleler.
3. Film ve Video Eserleri: Film, dizi, TV programı, reklam filmi, animasyon ve belgeseller.
4. Görsel Sanat Eserleri: Resim, çizim, fotoğraf, heykel ve sanatsal mimari tasarımlar.
5. Dramatik Eserler: Dnas gösterileri, tiyatro oyunları ve performanslar.
6. Sesli Ürünler: Albümler, sesli kitaplar ve podcastler.
7. Mimarlık Eserleri: Yapı ve bina tasarımları.
8. Grafik Tasarımlar: Görsel grafik tasarımlar, tipografik ürünler ve reklam materyalleri.
9. Dijital İçerikler ve Ürünler: Dijital sanatsal eserler, multimedya ögeleri ve web siteleri.
10. Yazılım Ürünleri: Bilgisayar yazılımları, mobil yazılımlar, bilgisayar oyunları ve dijital ve
Telif Hakkı ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Telif hakkı ile ilgili genel bilgileri verdiğimize göre bu konu hakkında merak edilen ve sıkça sorulan sorulara cevaplar verelim.
Kimler Telif Hakkı Alabilir?
Telif hakkı, nitelikleri yasalarla belirlenmiş olan ürün ve eserleri üreten kişi ve gruplar tarafından alınabilir. Bir başkası adına telif hakkı almak söz konusu değildir.
Telif Hakkı Alma Ücreti Ne Kadar?
Telif hakkı alma ücreti, başvurunun isteğe bağlı veya zorunlu olması ile eserin niteliği doğrultusunda değişiklik gösterir. Zorunlu tescil hakkı gerektiren eserlerle ilgili ücretler Kültür ve Turizm Bakanlığının “Zorunlu Tescil-Kayıt” sayfasında yayımlanır. İsteğe bağlı tescil ücretleri ise dönemsel olarak güncellenir ve yönetmelikler ile ilan edilir.
Telif Hakkı Ücreti Kime Ödenir?
Telif hakkı alma ücreti Telif Hakları Genel Müdürlüğüne ödenirken bir eserin yayın, dağıtım ve satışlarından elde edilen telif hakkı ücreti, yapılan anlaşmalara bağlı olarak eser sahibine veya hak sahibine ödenir.
Telif Hakkı ile Patent Arasındaki Fark Nedir?
Telif hakkı ile patent, sahiplik hakkını koruyan iki farklı yöntemdir. Yaratıcı ve sanatsal eserler için telif hakkı geçerli iken yeni buluş ve fiziki ticari ürün gibi materyaller patentlenir. Patent bir ürünün teknik ve üretim gibi süreçlerini korur, telif hakkı ise daha çok eserin fikri niteliğine bağlıdır. Doğal olarak doğan telif hakkı, eser sahibinin ölümünden sonraki 70 yıl boyunca geçerli olurken başvuru ve tescil süreçleri ile alınan patent, genellikle 20 yıl geçerlidir.
Telif Hakkı Kaç Yıl Süre ile Korunur?
Telif hakkı süresinin, eser sahibi yaşadığı sürece bir sınırı yoktur ve ömür boyu geçerlidir. Bununla birlikte telif hakkı zaman aşımı süresi de eser sahibinin ölümünden sonraki 70 yıldır.
Telif Hakkı İhlali Nedir?
Telif hakkı ihlali, doğal olarak telif hakkı doğuran bir ürün veya eserin izinsiz bir şekilde kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması, sergilenmesi veya satılması gibi durumları ifade eder.
Telif Hakkı Cezaları Nelerdir?
Telif hakkı ihlali cezası, ihlalin hukuksal sürecine bağlı olarak Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında değerlendirilir ve Türk Ceza Kanunu kapsamında verilir. Telif hakkı ihlallerinde genellikle tazminat davası açılırken hak ihlali yapan taraf, para cezası ile maddi veya manevi tazminata çarptırılabilir. Bazı durumlarda hapis cezası da söz konusu olabilir.
Telif hakkı, bazı dijital ürünler için de geçerlidir. Bu dijital ürünler kapsamında hem sanat eserleri üretebilir hem de bu eserleri online ortamda satabilirsiniz. Konu ile ilgili detaylı bilgiler ve ipuçları için “Dijital Ürün Nedir? (8 Dijital Ürün Fikri)” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
