Geçici Vergi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Ülkemizde geçerli olan yasal mevzuatlar gereği, ticari faaliyetleri neticesinde kazanç sağlayan işletmeler, bu kazançlarına istinaden gelir vergisi ödemekle mükelleftir. Gelir vergisi uygulamaları, Gelir Vergisi Kanunu'nda belirlenen esaslar çerçevesinde uygulanır. Gelir vergisi süreci uygulamalarından biri de geçici vergidir. Geçici vergi nedir ve nasıl hesaplanır, geçici vergi oranları nelerdir gibi daha birçok sorunun yanıtını içeriğimizde bulabilirsiniz.

Geçici Vergi Nedir?

Halk arasında peşin vergi olarak da bilinen geçici vergi uygulaması, gelir vergisi mükellefi olup basit usülde vergilendirilenler hariç ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi ödemekle yükümlü olan işletmelerin üçer aylık gelirleri üzerinden hesaplanan vergi türüdür. Cari vergilendirme dönemi içerisindeki kazançlardan bir takvim yılı içerisinde ödenen geçici vergiler, yıllık gelir veya kurumlar vergisinden düşülür. Bir başka deyişle, yıl içerisinde ödediğiniz geçici vergiler, bir sonraki yıl içerisinde ödemekle yükümlü olduğunuz cari vergilendirme dönemine ilişkin hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden düşülür. Böylece, yıl içerisindeki karınızdan hesaplanarak tek seferde ödemeniz gereken gelir veya kurumlar vergisine istinaden, üçer aylık periyotlarda geçici vergi ödemesi gerçekleştirmiş olursunuz.

Geçici Vergi Kapsamına Giren Kazançlar Nelerdir?

Ticaret veya e-ticaret kazançları, serbest meslek kazançları ve kurumlar vergisi mükellefi olan şirketlerin kazançları geçici vergi uygulaması kapsamında değerlendirilir. Geçici vergi ödemeyen şirket türleri adi ortaklıklar, kolektif şirketler ve adi komandit şirketlerdir. Bu şirketler gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmadığı için elde ettiği kazançlardan ötürü geçici vergi de ödemezler. Fakat bu kuruluşlardaki ortakların şirketlerinden aldıkları kazançlar, ticari-meslek kazanç sayıldığından geçici vergi kapsamında değerlendirilir.

Geçici Vergi Neden Alınır?

Geçici vergi uygulaması, gelir vergisi ya da kurumlar vergisi mükelleflerinin, ödemesi gereken vergilerin peşinen üçer aylık periyotlarda ödenmesini sağlar. Geçici vergiler, gelir vergisi veya kurumlar vergisinden mahsup edildiği için ayrıca bir vergi ödemesi olarak değerlendirilmez.

Geçici Vergi Nereye Ödenir?

Geçici vergi ödemeleri, vergi dairelerinin veznelerinden, PTT veznelerinden, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından kurulan İnternet Vergi Dairesi üzerinden veya anlaşmalı bankaların şubeleri, internet veya mobil bankacılık hizmetleri üzerinden yapılabilir.

Geçici Vergi Dönemleri

Geçici vergi dönemleri, her yılın üçer aylık periyotları üzerinden belirlenir.

Her yılın;

• İlk geçici vergi dönemi: Ocak, şubat, mart ayı içerisindeki kazançları,
• İkinci geçici vergi dönemi: Nisan, mayıs, haziran aylarındaki kazançları,
• Üçüncü geçici vergi dönemi: Temmuz, ağustos, eylül aylarındaki kazançları,

Dördüncü geçici vergi dönemi 31639 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı Kanunla kaldırılarak ödemesi kurumlar beyannamesine ötelenmiştir.

Beyan Tarihleri

Geçici vergi beyannameleri, her 3 aylık dönemin ardından düzenlenen ve mükellefin ilgili aylara ilişkin kazançlarını beyan ettiği belgelerdir. Her yıl üçer aylık periyotlar üzerinden düzenlenen geçici vergi beyannamelerinin ilgili üçer aylık dönemi takip eden ikinci ayın 17. günü akşamına kadar verilmesi gerekir. Örneğin; ocak, şubat ve mart ayındaki kazançların geçici vergi beyanı 17 Mayıs tarihi akşamına kadar verilmesi zorunludur. Benzer şekillerde nisan, mayıs, haziran aylarındaki kazançların geçici vergi beyanları 17 Ağustos tarihine kadar; temmuz, ağustos, eylül ayındaki kazançların geçici vergi beyanları 17 Kasım tarihine kadar yapılmalıdır.

Ödeme Zamanları

Geçici vergi beyan tarihlerinde olduğu gibi geçici vergi ödeme zamanları da ilgili üçer aylık periyodun ardından gelen ikinci ayın 17. günü akşamına kadardır.

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi hesaplaması, üçer aylık kazançlar esas alınarak ilgili yıl için yasal mevzuatlarda belirlenen gelir vergisi oranı kullanılarak yapılır. Geçici vergi hesaplaması, mali müşavirler tarafından yapıldıktan sonra mükelleflere bildirilir. Kümülatif olarak hesaplanan geçici vergi tutarı, bir önceki dönemlerde ödenen vergi tutarı düşülerek belirlenir. Örneğin, temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan geçici vergi hesabı yapılırken birinci geçici vergi dönemi (ocak, şubat, mart ayları) ile ikinci geçici vergi dönemi (nisan, mayıs, haziran ayları) için hesaplanan geçici vergi tutarları düşülür. Böylece ilgili üç aylık döneme ait olan geçici vergi tutarı belirlenir.

Geçici Vergi Oranları

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu esaslarınca, güncel uygulamada geçici vergi oranları;

• Gelir vergisi mükellefleri için yüzde 15,
• Kurumlar vergisi mükellefleri için yüzde 25 olarak uygulanır.
• Finansal kurumlar için uygulanan geçici vergi oranı ise yüzde 30’dur.

Geçici vergi hesaplama sürecini oranlar üzerinden bir örnekle açıklayalım.

Kurumlar vergisi mükellefi olan X Anonim ya da Limited şirketi için hesaplanan üçer aylık kazançları şöyle olsun:

• Ocak, Şubat, Mart ayları toplam kazanç: 50.000 TL
• Nisan, Mayıs, Haziran ayları toplam kazanç: 80.000 TL
• Temmuz, Ağustos, Eylül ayları toplam kazanç: 60.000 TL

Yukarıdaki kazançlara göre, X şirketinin ilgili yıldaki toplam kazançları 190.000 TL’dir. Bu kazanç tutarları üzerinden şirketimize cari yıl için ödenmesi gereken toplam kurumlar vergisi tutarı 190.000*0,25 hesabından hareketle 47.500 TL olur. Ancak bu tutar geçici vergi uygulaması ile üçer aylık periyotlarda beyan edilerek ödenir. Bu durumda dönemler itibariyle çıkacak geçici vergi tutarları şöyledir:

• Birinci geçici vergi dönemi (Ocak, şubat, mart) için 50.000*0,25 = 12.500 TL
• İkinci geçici vergi dönemi (Nisan, mayıs, haziran) için = 80.000*0,25 = 20.000 TL
• Üçüncü geçici vergi dönemi (Temmuz, ağustos, eylül) için = 60.000*0,25= 15.000 TL

Tüm geçici vergilerini ödeyen kurumlar vergisi mükellefi olan şirketimiz, mahsuplaştırma işlemi sonrasında bir sonraki yıl beyan ederek ödemesi gereken cari yıla ilişkin kurumlar vergisi ödemesi çıkmayacaktır. Örneğimizde kurumlar vergisi olan şirketimiz gelir vergisi mükellefi ise geçici vergi oranı yüzde 15; finansal şirketler için yüzde 30 olarak hesaplanır.

Geçici Vergi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Geçici Vergi Ödenmezse Ne Olur?

Üçer aylık periyotlarda hesaplanan geçici vergi tutarlarının ödenmemesi durumunda, gelen vergi, yıllık gelir vergisi ya da kurumlar vergisi ödemesinde tahsil edilir. Yıllık gelir vergisi ya da kurumlar vergisinden tahsil edilen ve geçici vergi döneminde ödenmeyen tutarlar için yasal mevzuatlarda belirtilen gecikme zammı yani faiz uygulanır. Gecikme zammı ve gecikme faiz oranları her yıl kanunlarla belirlenir ve ilgili yıl içerisinde geçici vergilerin vadesinde ödenmediği durumlar için uygulanır. Gecikme faizi, geçici verginin vade tarihinden ödendiği tarihe kadar uygulanır. Bu tarihler geçici verginin vade tarihi olan ilgili ayın 17’sinden bir sonraki yılın gelir vergisi mükellefleri için 1 Mart, kurumlar vergisi mükellefleri için 1 Nisan tarihine kadardır.

Kimler Geçici Vergiden Muaftır?

Ülkemizdeki uygulanan 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu mevzuatına göre; basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükelleflerinin yanı sıra tarım veya hayvancılık faaliyetlerinden gelir elde edenler, işleri birden fazla takvim yılına yayılan inşaat ve onarım işi yapanlar ve ücret geliri elde edenler geçici vergiden muaf kabul edilir. Menkul ve gayrimenkul kiralamalarından sağlanan gelirler de geçici vergi muafiyeti kapsamındadır.

Siz de işletmenizi QNB eFinans tarafından sunulan e-Fatura, e-Arşiv, e-Defter ve diğer dijital çözümlere taşıyarak gelir gider takibinizi yapabilir, tüm e-dönüşüm işlemlerinizi elektronik ortamda anlık olarak takip edebilirsiniz.

Bir sonraki içeriğimizde görüşmek üzere.