Ödeme Yöntemleri: En Çok Kullanılan 10 Yöntem

Dijitalleşmenin etkisiyle ortaya çıkan ödeme alışkanlıklarındaki dönüşüm, yeni ödeme şekillerini de hayatımıza soktu. Geleneksel ticaretin yanında e-Ticaretin de hızlı bir şekilde büyümesi, klasik ödeme araçlarına ek olarak dijital ödemelere olan ihtiyacı artırdı. Bu doğrultuda geliştirilen finansal teknolojiler sonrasında ise tercih edilen ödeme yöntemleri değişti. Peki, günümüzde en çok hangi ödeme yöntemleri kullanılıyor?

Ödeme Yöntemi Nedir?

Ödeme yöntemi, bir alışverişle ilgili ücreti ödemek için kullanılan araç, kanal ve teknolojileri ifade eder. Fiziki veya dijital ödeme araçları, farklı kanallar üzerinden kullanılabildikleri için farklı ödeme yöntemlerini ortaya çıkarırlar. Bu ödeme seçenekleri sayesinde işletmelerin satış, tüketicilerin ise alışveriş konusunda oldukça geniş seçenekleri bulunur.

Ödeme yöntemlerindeki çeşitlilik, müşteri kitlesini de çeşitlendirir. Dolayısıyla işletmeler açısından ödeme yöntemlerinin günümüzdeki önemi de büyüktür. Hem e-Ticaret hem de fiziki mağazada hizmet verebilmek adına sık kullanılan ödeme yöntemleri ile ödeme alabilmek gerekir. Bu doğrultuda “En çok tercih edilen ödeme yöntemleri nelerdir?” sorusuna cevap verelim.

En Çok Kullanılan Ödeme Yöntemleri Nelerdir?

Günümüzde en çok kullanılan 10 ödeme yöntemini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Nakit ödeme2. Kredi/banka kartı ile ödeme
3. Sanal POS ile ödeme
4. Banka havalesi veya EFT ile ödeme
5. NFC ile ödeme
6. QR kod ile ödeme
7. e-Cüzdan (dijital cüzdan) ile ödeme
8. Çek ile ödeme
9. Senet ile ödeme
10. Kripto para ile ödeme

Bu ödeme yöntemlerinin sık kullanımı, alışveriş yapılan kanala göre değişiklik gösterebilir. Dolayısıyla bu yöntemleri geleneksel ve dijital ödeme yöntemleri olmak üzere iki farklı grupta incelemekte fayda var.

Dijital Ödeme Yöntemleri

Dijital ödeme yöntemleri, dijital bir ödeme aracı ile veya dijital kanallardan yapılan ödemeleri kapsar. Bu ödeme türlerinde sadece dijital araçlar değil, fiziki araçlar da kullanılır. Fakat ödeme aracı diyebileceğimiz teknoloji, genellikle ödeme sırasında kullanılan aracın içerisinde bulunan bir yazılım olarak karşımıza çıkar. Şimdi, dijital ödeme sistemlerini yakından inceleyelim.

e-Cüzdan (Dijital Cüzdan) ile Ödeme

Yeni nesil ödeme çözümleri arasında bulunan e-Cüzdan, fiziksel bir ödeme aracı veya cüzdan taşıma ihtiyacını ortadan kaldıran bir teknoloji. Elektronik ödeme sistemleri arasında bulunan, dijital cüzdan ve mobil cüzdan olarak da adlandırılan bu yöntem; telefonlarda bir mobil uygulama olarak, bilgisayarda ise bir tarayıcı eklentisi olarak çalışır. Kullanıcılar, banka ve kredi kartlarını bu cüzdana kaydederler. Böylece ödeme sırasında ihtiyaç duyulan kart bilgileri için fiziki karta gerek duyulmaz.

Kartlar dışında nakit bakiye yükleyebilmek de mobil cüzdan avantajları arasında gösterilebilir. Kullanıcılar banka hesaplarından dijital cüzdanlarına para transferi yapabilirler. Böylece doğrudan cüzdan bakiyesi kullanarak ödeme yapmak mümkün hale gelir.

Dijital cüzdanla ödeme yapmak ise hem e-Ticaret sitelerinde hem de fiziki mağazalarda mümkündür. Online alışverişte, e-Ticaret sitesindeki ödeme adımında e-Cüzdanı seçmek yeterlidir. Fiziki mağazalarda ise akıllı telefon üzerindeki mobil cüzdan uygulaması açılır ve NFC veya QR kod ile temassız ödeme yapılır.

Kripto Para ile Ödeme

Kripto para ile ödeme, henüz çok yaygın olmasa da çeşitli ödeme platformlarında aktif olarak kullanılıyor. Çoğunlukla NFT alışverişlerinde tercih edilen kripto paraları birçok firma kendi e-Ticaret sitesinde veya fiziki mağazasında ödeme aracı olarak kabul edebiliyor. Ayrıca global bir altyapısı olan kripto paraları uluslararası ödeme sistemleri arasında da gösterebiliriz. Çünkü tarafların kabul etmesi halinde kripto para ile yurt dışına da ödeme yapılabilir.

Kripto para ödemelerinde de dijital cüzdanlar kullanılır. Bu cüzdanlar, blockchain (blok zincir) altyapısına bağlı bir şekilde çalışır. Blockchain altyapısı ise merkezi olmayan kayıt defterlerinden oluşur. İşlemlerin kriptografik bir şekilde şifrelenmesinden dolayı da güvenilir bir teknoloji olarak kabul edilir. Kripto paralar bu altyapıyla uyumlu çalışan dijital cüzdanlarda saklanır ve bu cüzdanlar üzerinden transfer edilerek ödeme yapılır.

NFC ile Ödeme

NFC ile ödeme, en yaygın mobil ödeme teknolojilerinden biridir. NFC teriminin açılımı olan Near Field Communication (Yakın Alan İletişimi) teknolojisinin kullanıldığı bu yöntem, temassız ödeme yapmayı mümkün kılar. NFC teknolojisi, birbirlerine yakın olan iki cihazın iletişim kurmasını sağlar. Bu cihazlardan biri NFC ile ödeme yapmaya, diğeri de NFC ile ödeme almaya uygun olduğu takdirde temassız ödeme yapılır.

Bu yöntem ile ödeme yapmak için genellikle mobil ödeme uygulamaları kullanılır. Akıllı telefonlarda bulunan NFC özelliği aktif edildikten sonra ödeme uygulamasından ödeme emri verilir. Ardından telefon, NFC özelliği bulunan POS cihazına yaklaştırılır ve birkaç saniye içinde ödeme tamamlanır. Bu ödeme yönteminde akıllı telefonlar, içerisine bir POS uygulaması yüklenmesi halinde ödeme alma aracı olarak da kullanılabilir.

Sanal POS ile Ödeme

Sanal POS, e-Ticaret ödeme sistemlerinin temelini oluşturan bir teknolojidir. En yaygın kullanılan ödeme altyapılarından biri olan sanal POS, online alışveriş ödemelerinin yapılmasını sağlayan bir sistem olarak da tanımlanabilir. Bu sistemde kullanıcılar; banka, kredi ve ön ödemeli kartlarıyla uzaktan ödeme yapabilirler.

Sanal POS ile ödeme yönteminde süreç, kullanıcının online alışverişte ödeme adımına gelmesiyle başlar. Bu adımda tüketicinin karşısına bir ödeme formu çıkar. Kart numarası, son kullanma tarihi ve güvenlik kodu olarak da bilinen CVV/CVC kodu forma girilir. Eğer 3D Secure sistemi aktifse bu aşamadan sonra doğrulama adımına geçilir.

Doğrulama adımında kart sahibinin telefonuna SMS veya anlık bildirim olarak bir şifre gelir. Bu şifre, 3D Secure ekranındaki ilgili kutucuğa yazılarak ödemeye onay verilir ve ödeme işlemi tamamlanır. Sanal POS altyapısı hizmeti veren aracı kurum ise tüketicinin kartından tahsil ettiği tutarı e-Ticaret sitesine ait banka hesabına aktarır.

QR Kod ile Ödeme

QR kod ile ödeme, temassız ödeme teknolojileri arasında bulunan bir yöntemdir. Çok geniş kullanım alanına sahip bir barkod sistemi olan QR kod, Türkçede karekod olarak da bilinir. Sistem, bir cihazdaki kamera ile fiziki veya dijital ortamda bulunan bir karekodun okutulması ile çalışır.

Tüketiciler, telefonlarındaki banka ve ödeme uygulamaları üzerinden QR ile ödeme yöntemini kullanabilirler. Bu uygulamaları açıp karekod ile ödeme seçeneğini seçen kullanıcıların telefonlarında bir kamera açılır. Açılan kamera ile POS cihazı veya bir belge üzerinde bulunan ödeme QR kodu okutulur ve birkaç saniyede ödeme tamamlanır.

Bu süreçte akıllı telefon gibi cihazlar, ödeme alma aracı olarak da kullanılabilir. Bir ödeme alma uygulaması yüklenmiş olan akıllı cihazların kamerası ile tüketicinin ödeme uygulamasındaki karekod okutularak ödeme almak da mümkündür.

Geleneksel Ödeme Yöntemleri

Dijital ödeme sistemleri her geçen gün daha fazla yaygınlaşıyor olsa bile geleneksel ödeme yöntemlerinin kullanımı da aktif bir şekilde devam ediyor. Özellikle nakit ve kart ile ödeme, fiziki alışveriş ortamlarının başlıca iki ödeme aracıdır. Bunlara ek olarak çek ve senet de geleneksel ödeme araçları olarak ticari işlemlerde karşımıza çıkıyor. Fiziki ödeme araçlarının bulunmadığı durumlar için ise para transferleri tercih ediliyor.

Nakit Ödeme

Nakit ödeme, günümüzde kullanılan en eski ödeme yöntemi olarak kabul edilebilir. Takas sistemini standart bir araca bağlayan bu sistem, geleneksel ticaretin işleyişinde de önemli bir yer tutuyor. Farklı ödeme teknolojilerine ve ödeme araçlarına erişim olmadığında kullanılabilmesini de nakit ödemenin hâlâ yaygın olmasının sebeplerinden biri olarak gösterebiliriz.

Kredi/Banka Kartı ile Ödeme

Kredi ve banka kartları, ekonomik döngünün içine girdikleri andan itibaren ödeme alışkanlıklarını değiştirmeye başladılar. Ülkemizdeki ilk kredi kartı 1968 yılında çıkmış olsa da kartlı ödeme sistemleri, 1990’lı yıllarda yaygınlaşmaya başladı. 2000’li yıllardan sonra ise nakit ile birlikte en yaygın ödeme araçlarından biri kartlar oldu.

Banka ve kredi kartları; taksit yapma, puan kazandırma, otomatik ödeme yapabilme ve hem online hem de mağaza alışverişlerinde kullanılabilme gibi özelliklerinden dolayı kullanıcılara önemli avantajlar sağlıyor. Dolayısıyla bu ödeme yöntemi çok yaygın bir şekilde tercih ediliyor. Ayrıca banka ve kredi kartlarıyla birlikte ön ödemeli kartları da (prepaid card) kart ile ödeme yöntemleri arasında gösterebiliriz.

Çek ile Ödeme

Çek ile ödeme, geleneksel ticarette önemli yer tutan bir yöntemdir. Çoğunlukla işletmeler arası ödemelerde kullanılan çekler, banka hesabındaki paranın hesap sahibi dışında birine ödenmesini sağlar. Yani çek ile ödeme işlemleri, aslında bankaya verilen bir ödeme emridir.

Çek ile ödeme yapmak isteyen taraf, bankanın kendisine verdiği çek defterini kullanır. Bu defterdeki çeklerden birine ödenecek ücretin tutarını ve ödeme tarihini yazarak alacaklı tarafa verir. Alacaklı ise ilgili tarih geldiğinde çeki bankaya verip ücreti tahsil ederek ödeme sürecini tamamlar.

Banka Havalesi veya EFT ile Ödeme

Banka havalesi, EFT veya FAST gibi yöntemlerle bildiğimiz ödeme yöntemleri, para transferi ile ödeme yapmayı kapsar. Geleneksel bir yöntem olsa da bu şekilde yapılan ödemelerde genellikle online ödeme araçları kullanılır. Cep telefonlarındaki mobil bankacılık uygulamaları üzerinden kolayca yapılabilen para transferleri için banka şubeleri ve ATM’ler de kullanılabilir.

Bu ödeme yöntemi ile ilgili havale ve EFT/FAST arasındaki farkı bilmek gerekiyor. Havale, ödemeyi yapan ve alan tarafların hesaplarının aynı bankada olması durumunda yapılır. EFT/FAST ise tarafların farklı banka kullanması durumunda gerçekleşir. Para transferi ile ödeme yapabilmek için alıcının IBAN, hesap numarası veya Kolay Adres (telefon numarası, T.C. kimlik numarası vb.) gibi bilgilerinden birini bilmek yeterlidir.

Senet ile Ödeme

Senet ile ödeme, bir ödeme sözünün hukuki güvenceye alınmasını sağlayan bir yöntemdir. Borçlu ve alacaklı arasında düzenlenen senetin üzerine, ödenecek ücretin tutarı ve ödeme tarihi yazılır. İki tarafın da imzalayarak hukuki nitelik kazandırdığı senet, alacaklıda kalır. Borçlu taraf ilgili ödemeyi yaptığında ise senet borçluya teslim edilir. Ödemenin yapılmaması halinde senet hukuki işleme konur ve ücret yasal yollarla alınır.

Senet ile ödeme yöntemi, taksitli satışlar için de sıkça kullanılır. Örneğin bir alışveriş için 6 taksitte ödeme üzerine anlaşıldıysa 6 adet senet hazırlanır. Ödenen her taksit için borçluya bir senet teslim edilir. Yani senet, kredi kartına sahip olmayan tüketicilerin taksitle alışveriş yapmasını sağlayan bir ödeme yöntemi olarak da kullanılır.

Ödeme Yöntemleri ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular